Ya da nasıl yazılır? Yada mı ya da mı? TDK’ya göre ya da nasıl yazılır? Bağlaçların yazımı nasıl olmalı?

İlkokul ve ortaokul öğrencilerinin Türkçe, lise öğrencilerinin ise Türk Dili ve Edebiyatı dersinde sıkça karşılaştığı bu sorular, dilin doğru kullanımı açısından da önem taşıyor. İmlâ kurallarına uygun bir yazım tarzını benimsemek isteyenlerin bağlaç, edat ve zarfların nasıl kullanılacağı hakkında bilgi sahibi olması gerekiyor.

Peki; bu ifadenin doğru yazılışı nedir? ‘De-da’ ekleri nasıl yazılmalı? Her bağlaç ayrı mı yazılır? Bu ve benzeri soruların cevabını öğrenmek için okumaya devam edin!

Ya da Ne Demek? Ya da Anlamı Nedir?

‘Ya da’; birden fazla ihtimâl, tercih, çeşit belirtmek, farklı seçenekler sunmak, denklik veya zıtlık teşkil eden ifadeleri bağlamak için kullanılan ‘öbekleşmiş’ bir bağlaç türüdür.

Belirtilen aynı veya farklı alternatifleri, olasılıkları birbirinden ayırır. Bununla eş anlamlı kelimeler ise; ‘veya’, ‘yahut’ bağlaçlarıdır.

Tüm bunlar, birbirinin yerini tutabilecek veya birbirine denk olan iki veya daha fazla unsurun arasına girerek anlam ilgisi oluşturur.

Örnek vermemiz gerekirse;

  • Şiir ya da roman… İkisi de en sevdiğim edebî türlerdendir.

İfadesindeki ‘ya da’ sözcüğü, birbirinden bağımsız iki şeyi aynı cümlede dile getirmek, ikisinin arasında anlamsal bir ilişki kurmak için kullanılmıştır. Şiir ve roman farklı şeyler ise de, ‘her ikisini okumayı da seviyor olmak’ bunları aynı noktada birleştirmiştir.

Bitişik yazılan ‘yada’ sözcüğünün anlamı çok başkadır. Bu kelime, Kırgızlar tarafından ‘Cada’ diye de adlandırılan bir taş ismidir.

TDK’ya Göre ya da Nasıl Yazılır? Yada mı Olmalı? Ya da mı? Doğrusu Nasıl Yazılır?

Yaygın kullanılan bir bağlaç olarak ‘ya da’ ayrı yazılır. Bu ifadeyi ‘yada’ şeklinde yazmak yanlıştır ve imlâ kurallarına aykırıdır. Doğrusu ‘ya da’ şeklindedir.

  • ⛔ Yanlış Kullanım: Yada.
  • ✅ Doğru Kullanım: Ya da.

İşte ya da nasıl yazılır TDK tarafından böyle yanıtlanan bir sorudur. Bağlaçlar geniş kapsamlı ve en sık hataya düşülen konulardan biri olduğu için; yazımıza devamla, bu hususta biraz daha detaylı bilgi aktaracağız.

Ya da Ayrı mı Bitişik mi?

TDK kurallarına göre; ‘ya da’ bitişik değil, ayrıdır. Çünkü bu; ‘ya’ sözcüğünün, ‘dahi’ anlamına gelen ‘da’ ekiyle güçlendirilmiş hâlidir. ‘Dahi’ mânâsındaki ‘da-de’ ise hep ayrı yazılır. Bu duruma ayrıca şu cümleleri örnek gösterebiliriz:

  • Hiç de öyle değil.
  • Çok da umrumdaydı sanki.
  • Gidip de dönmemek var.

Ya da Doğru Yazılışı – Cümle İçinde Kullanımı:

‘De-da’ ekinin doğru yazılışını daha iyi kavrayabilmeniz açısından birkaç örnek vermek istiyoruz:

  1. Ya hemen polise teslim ol, ya da ben seni ihbar edeceğim.
  2. Çevrimiçi eğitim zaman ya da mekân kısıtlamasına maruz kalmadan, dilediğiniz her an ve her yerden öğrenmenin en iyi yoludur.
  3. Dönsün ya da dönmesin. Artık önemi yok.
  4. Her asal sayı bir tam ya da pozitif sayıdır.
  5. Ya ödevlerini yap, ya da kalk bana yardım et. Boş oturma.
  6. Virüs, bakteri ve mikroplar; enfekte kişiyle yakın temas, temizliğe dikkat etmemek ya da kişisel eşyaları ortak kullanmak gibi nedenlerle yayılır.
  7. Ya sen buradan gideceksin, ya da o gidecek.

Bağlaç Nedir?

Az evvel; ya da nasıl yazılır? Sorusunu cevaplarken, bu ifadenin bir bağlaç olduğunu söylemiştik. Konuyu açmamız gerekirse, bağlacın tanımını ve çeşitlerini kısaca şöyle izah edebiliriz:

Anlam bakımından birbiriyle ilgisi bulunan veya cümle içerisindeki görevi aynı olan sözcüklerin, sözcük gruplarının veya farklı cümlelerin birbirine bağlanması için kullanılan kelimeler, ‘bağlaç’ adını alır.

Cümlede görev yapan birden fazla öğe arasında, bağlaçlar yardımıyla ilişki kurulur. Örneğin;

  • İki özne,
  • Birden fazla belirtili nesne,
  • Birkaç sıfat,
  • Çoklu yüklem,
  • İki veya daha fazla tamlanan, tamlayan veya zarf…

İşte cümleyi oluşturan bu ve benzeri parçaları bağlaçlar vasıtasıyla ortak paydada buluştururuz. Böylelikle ayrı sözcükleri veya kelime gruplarını birbirine bağlayarak anlatımı daha güçlü kılar; tutarlılık, bütünlük ve âhenk meydana getiririz.

Bağlaçların Özellikleri Nelerdir?

Veya nasıl yazılır? Ya da nasıl yazılır? Gibi her bağlaç için böyle ikileme düşüp kararsızlık yaşamak istemeyenlerin, bağlaçlara ait genel özellikleri bilmesi yeterli olacaktır. Bunları şöyle sıralayabiliriz:

  1. Bağlaçların tek başına herhangi bir anlamı yoktur.
  2. Cümlede birkaç öğeyi birbirine bağlama veya anlam ilişkisi kurma görevi üstlenirler. Birbiriyle alâkalı, eş görevli veya eş değerli öğeleri bağlarlar.
  3. Özne veya yüklem gibi cümle öğesi olamazlar.
  4. Bağlaç yerine noktalama işareti kullanmak da mümkündür.
  5. Her bağlaç; hem kendinden önce, hem sonra gelen sözcükten ayrı yazılır. Bağlaçlara benzediğini fakat birleşik yazıldığını gördüğünüz şeyler aslında bağlaç değil, birer ektir.

En Sık Kullanılan Bağlaçlar Hangileri?

‘Ya da’ gibi yaygın kullanıma sahip diğer bağlaçlardan bir kısmı şunlardır:

  1. İle,
  2. Ve,
  3. Lâkin,
  4. Fakat,
  5. Ama,
  6. Oysa ki,
  7. Halbuki,
  8. Ancak,
  9. Oysa,
  10. Yalnız,
  11. Zira,
  12. Madem ki, madem,
  13. Veya,
  14. Yahut,
  15. Veyahut,
  16. İse,
  17. Şâyet,
  18. Çünkü,
  19. Eğer,
  20. Demek ki,
  21. O hâlde,
  22. Öyleyse,
  23. Gerek-gerekse,
  24. Ne de,
  25. Nitekim,
  26. Gene, yine, yine de,
  27. Hem de, hem,
  28. Üstelik,
  29. Hatta,
  30. Ayrıca,
  31. Yani,
  32. Meğer,
  33. Ha (Ne farkeder; ha öyle, ha böyle cümlesinde olduğu gibi.),

Ya da nasıl yazılır? En sık kullanılan bağlaçlar hangileri? De-da eki hangi durumda nasıl yazılmalı? Artık biliyorsunuz.

Türkçe veya Türk Dili ve Edebiyatı dersine çalışırken geniş içerikli ve bol örnekli konu anlatımlarına ihtiyacınız varsa hemen İlerlet.com üyesi olun!

Böylece yazılı, videolu, interaktif kaynak arşivimizden ve eğitim materyallerimizden yararlanmaya başlayın!

Uzman eğitimcilerin birebir ilgisi; renkli, sürükleyici, kolay anlaşılır ve pratik konu anlatımları, onlarca soru bankası ve daha fazlasına İlerlet.com sayesinde ulaşın!