Bilimsel Çalışma Basamakları Nelerdir?

Bilimsel çalışma basamakları nelerdir? Sorusu kısaca şöyle cevaplanabilir: Sorunun belirlenmesi, veri toplama, hipotez kurma, deney yapma, teori, yasa.

Öyleyse gelin, tüm bunların detaylarına bakalım…

Bilimsel çalışma, temelde belirli bir konu üzerine yapılan sistemli ve düzenli araştırmaların sonucunda elde edilen bilgilerin derlenmesi ve analiz edilmesini içeren bir süreçtir. Bilimsel çalışma basamakları, genellikle aşağıdaki adımlardan oluşur:

1. Sorunun Belirlenmesi: Bilimsel çalışmanın ilk adımı, araştırmacının çözmek istediği sorunu net bir şekilde tanımlamasıdır. Bu adımda, literatür taraması yapılabilir ve benzer çalışmalar incelenerek mevcut bilgi birikimi değerlendirilir.

2. Hipotez Oluşturma: Sorunun belirlenmesinin ardından, araştırmacı genellikle bir hipotez formüle eder. Hipotez, belirli bir durumun neden-sonuç ilişkisini veya değişkenler arasındaki ilişkiyi test etmek için öne sürülen bir varsayımdır.

3. Araştırma Tasarımı: Bilimsel çalışmanın yapısını belirlemek için araştırma tasarımı oluşturulur. Bu adım, veri toplama yöntemlerinin belirlenmesi, örneklem seçimi ve veri analizi planının oluşturulmasını içerir.

4. Veri Toplama: Araştırmanın amacına uygun olarak veri toplama işlemi gerçekleştirilir. Bu adım, anketler, gözlem, deneyler veya diğer veri toplama yöntemleri kullanılarak gerçekleştirilebilir.

5. Veri Analizi: Toplanan verilerin analiz edilmesi ve yorumlanması aşamasıdır. İstatistiksel yöntemler, grafikler veya diğer analiz araçları kullanılarak elde edilen verilerin anlamlı bir şekilde yorumlanması hedeflenir.

6. Sonuçların Değerlendirilmesi: Veri analizinin ardından elde edilen sonuçlar, hipotezlerin doğruluğu veya yanlışlığı hakkında değerlendirilir. Bu adımda, bulguların literatürle karşılaştırılması ve genel bir yorumun yapılması önemlidir.

7. Sonuçların Sunulması: Bilimsel çalışmanın son aşaması, elde edilen bulguların yazılı rapor halinde sunulmasıdır. Bu rapor, genellikle giriş, yöntem, bulgular, tartışma ve sonuç bölümlerinden oluşur.

Bilimsel çalışma basamakları, araştırmanın başlangıcından sonuçların sunulmasına kadar olan süreci kapsar. Bu basamaklar, sistematik bir şekilde bilgi üretme ve paylaşma sürecini sağlayarak bilimsel bilgi birikiminin artmasına katkıda bulunur. Bu süreçte özgün ve detaylı bir yaklaşım benimsenerek, bilimsel yöntemin prensipleri doğrultusunda ilerlenmesi önemlidir.

Bilimsel Çalışma Basamakları Nelerdir?

Bilimsel araştırma basamakları nelerdir? Fen, tıp, teknik ve teknoloji alanındaki ilerlemelerin temelini bilimsel çalışma basamakları oluşturur. Her şeyin belli bir plan dâhilinde, nizamlı olarak gerçekleştirilmesi bu basamakların adım adım uygulanmasına bağlıdır. Bilimsel çalışmaları belirli bir sistem içinde gerçekleştirmeye ise ‘bilimsel yöntem’ denir. Bilimsel çalışma basamakları fizik, biyoloji, kimya gibi birçok derste kullanılmaktadır. İlerlet Online Dijital Eğitim Platformu olarak bilimsel çalışma basamaklarını öğrencilerimizin kullanması için rehberlik ediyoruz.

Bilimsel Yöntem Nedir?

Bilimsel yöntem, bilimsel araştırmaların yürütülmesi ve bilimsel bilginin elde edilmesi için kullanılan sistemli ve objektif bir yaklaşımdır. Bilimsel yöntem, doğal fenomenleri anlamak, açıklamak, öngörmek ve kontrol etmek için kullanılır.

Fizik ve Biyoloji gibi sayısal derslerde önemli bir yer tutan bilimsel çalışma basamakları şu şekildedir:

1. Problemin Tespiti:

Bilim insanları, bu etapta mevcut problemleri tespit eder ve bunların sebeplerini araştırır. Tabii ki bu, yalnızca çözülmesi gereken sorunları kapsamaz. Ayrıca herhangi bir soru da bu kapsama dâhil edilebilir.

Bilim insanları doğada gördükleri şeyler hakkında kendilerine bir soru yönelttiklerinde bile bu, problem tespiti kavramı içerisinde değerlendirilebilir. Ancak bu soru denenebilir, gözleme dayalı bir şey olmalıdır. Zira gözlem yapılamayan şeyler bilime konu olamazlar.

Buna şöyle bir örnek verebiliriz: ‘Fotosentez hangi renk ışık altında daha çabuk gerçekleşir?’ sorusu bir bilimsel problemdir. Fakat, ‘nasıl zengin olurum?’ şeklindeki soru bilimsel bir problem tespiti olarak nitelendirilemez.

2. Veri Toplama:

Yapılacak şey ile ilgili bilgiye ulaşmak için o şey hakkında veri toplamaya ihtiyaç vardır. Zira çözüm üretebilmek için bilgi edinmek şarttır. Aksi takdirde hiçbir çözüme ulaşmak mümkün olmayacaktır.

Bu noktada, problemlere getirilecek çözümlerin bilimsel nitelik taşıyabilmesi için verilere dayanması lâzımdır. Bilimsel çalışma basamakları nelerdir? Sorusunun cevabında önemli bir yer tutan bu aşama, literatüre girmiş verileri incelemeyi de içerir. Bilim insanı bu noktada olabildiğince tarafsız ve kapsamlı veri toplamayı hedefler.

Aynı zamanda bunu yaparken gözlemleri de işin içine katar. Bu gözlemler nicel ve nitel olarak iki kısma ayrılır. Eğer ölçü âletleri kullanılmadan gerçekleştiriliyorsa bu, ‘nitel gözlem’ adını alır. Herhangi bir ölçü âletine dayanıyorsa bunun ismi de ‘nicel gözlem’ olur.

3. Hipotez Kurulması:

Problem tespitinin ardından sıra, hipotez kurmaya gelir. Bu aşamada soruna geçici bir çözüm geliştirilir. Üretilen hipotezler varsayımlara dayalıdır. Yani bilim insanlarının şahsî kanaatlerini, yorumlarını referans alır. Bunlar verilerin desteklenmesine yarar.

Hipotezin bir diğer özelliği ise deneye açık olmalarıdır. Deney ile desteklenmeyen ifadeler hipotez kabul edilmez. Bu aşamadan sonra ise hipoteze dayalı tahminler yürütmek gerekecektir.

Bir hipotezden birbiriyle aynı doğrultuda birkaç tahmin çıkması mümkündür. Bu noktada mantık devreye girer ve her bilim insanının aynı hipotezden çıkardığı başka tahminler olabilir.

4. Deney Yapma:

Bu ise bilimsel yöntem basamakları nelerdir? Sorusunun yanıtında önemli bir diğer olarak karşımıza çıkar. Bilgi üretildiğinde bu bilginin test edilme zorunluluğu doğar. Bu da deneylerle mümkündür.

Bir hipotezin sınanması için bütün faktörlerin ortadan kaldırılarak yalnız ilgisiz bağımsız değişkenler üstündeki etkilerine odaklanılması, bunların araştırılması işine bilimsel deney adı verilir. Bu deneyler, şüpheye mahâl vermeyecek biçimde etkili ve kesin yöntemler kullanılarak gerçekleştirilir.

Bir bilgi bir testi geçmiş ise bu, o bilginin mutlak surette doğru olduğunu göstermez. Bilginin doğruluğunu teyit için başka testlere de ihtiyaç vardır. Bilgi yapılan testleri birer birer aştıkça, elde edilen hipotezler de güçlenmiş olur.

Yalnız deney sırasında hipotez yanlış çıkabilir. Bu durumda yeniden hipotez aşamasına geri dönmek ve ilgili hipotezi değiştirmek gerekir.

Deneyler esnasında iki farklı denek grubu (biri kontrol, diğeri deney grubu) ele alınmalıdır. Öğrenilmek istenen değişkenler deney grubunda testlere tâbî tutulur. Bu grubu kıyaslama amacıyla ise kontrol grubundan faydalanılır.

5. Teori:

Hipotez güç kazandığında teori meydana gelir. Açıklanamayan bilgiler uzun süre çürütülemedikleri zaman bilimsel teori hâline gelir. Lâkin, teoriye dönüşmüş bilgi mutlak kabul edilebilir değildir. Fakat kuvvetli bir açıklama niteliği kazanmıştır. Bununla beraber zaman içinde değişmesi muhtemeldir.

6. Yasa:

Teorilerin pek çok veri ile desteklenmesi sonucu bilimsel yasalar ortaya çıkar. Ne var ki, yasaların değişmesi de olasıdır. Zira daha güçlü teorilerin varlığı önceki yasaların çürümesine yol açabilir.

Bilimsel Çalışma Basamakları ile İlgili Örnekler

Bilimsel çalışmaların genel olarak kabul görmüş bir takım basamakları vardır. İşte bilimsel çalışma basamaklarının genel bir özeti:

Soru Sorma ve Konu Belirleme: Bilimsel çalışmanın ilk adımı, araştırma yapmak istediğiniz konuyu belirlemek ve üzerinde çalışacağınız soruları sormaktır. Bu aşamada araştırmanızın amacını ve hedeflerini belirlemek önemlidir.

Literatür Araştırması: Belirlediğiniz konuyla ilgili daha önce yapılmış çalışmaları ve mevcut bilgi birikimini incelemek amacıyla literatür araştırması yapmanız gerekmektedir. Bu aşamada benzer çalışmaları okuyarak mevcut bilgileri öğrenir ve araştırmanızın yerini belirleyebilirsiniz.

Hipotez Oluşturma: Literatür araştırması sonrasında, çalışmanızın odak noktasına uygun bir hipotez oluşturmanız gerekmektedir. Hipotez, araştırmanızın temel varsayımını ifade eder ve test edilebilir bir önermedir.

Deney Tasarımı ve Veri Toplama: Hipotezinizi test etmek için deney tasarımı yapmanız ve veri toplamanız gerekmektedir. Deneyin nasıl yapılacağı, hangi verilerin toplanacağı ve kullanılacak yöntemlerin belirlenmesi bu aşamada önemlidir.

Verilerin Analizi: Topladığınız verileri analiz etmek ve sonuçları çıkarmak için uygun istatistiksel yöntemleri kullanmanız gerekmektedir. Bu aşamada elde ettiğiniz verileri yorumlamanız ve hipotezinizi destekleyip desteklemediğini değerlendirmeniz önemlidir.

Sonuçların Tartışılması ve Yorumlanması: Analiz sonuçlarına dayanarak elde ettiğiniz bulguları değerlendirmeniz ve sonuçları tartışmanız gerekmektedir. Bulgularınızın literatürle uyumlu olup olmadığını, hipotezinizi destekleyip desteklemediğini ve araştırma sınırlamalarını değerlendirmeniz önemlidir.

Sonuçların Sunulması: Araştırmanızın sonuçlarını, bulgularınızı ve önerilerinizi yazılı bir rapor halinde sunmanız gerekmektedir. Bu rapor, bilimsel çalışmanızın diğer araştırmacılar tarafından değerlendirilmesine ve yayınlanmasına olanak sağlar.

Bilimsel çalışma basamakları, genel olarak bilimsel çalışmaların sürecini kapsamaktadır.

Bilimsel Araştırma Basamaklarının Faydası Nedir?

Bilimsel araştırma basamaklarının birçok faydası vardır:

Yönlendirme ve Yapılandırma: Araştırma basamakları, araştırmacıya çalışmanın nasıl yapılacağı konusunda bir yol haritası sağlar. Basamaklar, araştırmacının çalışmanın hangi aşamasında olduğunu bilmesini sağlar ve süreci daha yapılandırılmış hale getirir.
Bilimsel Yöntemin Uygulanması: Bilimsel araştırma basamakları, bilimsel yöntemi takip etmeyi sağlar. Bu yöntem, hipotez oluşturma, veri toplama, analiz, sonuç çıkarma ve sonuçların sunulması gibi adımları içerir. Bu sayede çalışmanın bilimsel geçerliliği artar.
Sorunun Derinlemesine İncelenmesi: Basamaklar, araştırmacının konuyu derinlemesine incelemesini sağlar. Literatür taraması, mevcut bilgileri öğrenme ve çalışmanın yerini belirleme fırsatı sunar. Bu şekilde, araştırmacı, konuyu daha iyi anlar ve daha önce yapılan çalışmalardan yararlanarak daha kapsamlı bir araştırma yapabilir.
Yapısal ve Mantıksal Tutum: Basamaklar, araştırmacının çalışmayı yapısal ve mantıksal bir şekilde ele almasını sağlar. Araştırma sorusu veya hipotezinin belirlenmesi, veri toplama yöntemi seçimi ve verilerin analizi gibi adımlar, çalışmanın bütünlüğünü korumaya yardımcı olur.
Sonuçların Sağlaması: Araştırma basamakları, çalışmanın sonuçlarının daha güvenilir ve sağlam olmasını sağlar. Bilimsel yöntem takip edildiğinde, verilerin doğru bir şekilde analiz edilmesi ve yorumlanması mümkün olur. Bu da daha geçerli sonuçlara ulaşmayı sağlar.
Yenilik ve Katkı: Araştırma basamakları, bilimsel çalışmanın yeni bilgilerin keşfedilmesine ve bilimsel bilgiye katkı sağlamasına olanak tanır. Literatür taraması ve hipotez oluşturma aşamaları, araştırmacının yenilikçi fikirler geliştirmesine ve mevcut bilgileri genişletmesine yardımcı olur.

Bu nedenlerle, bilimsel araştırma basamakları, bir araştırmanın düzenli ve etkili bir şekilde yürütülmesini sağlar ve bilimsel bilginin gelişmesine katkıda bulunur.

Bilimsel Araştırma Yapacak Araştırmacılar Nasıl Olmalıdır?

Bilimsel araştırma yapacak araştırmacılar aşağıdaki özelliklere sahip olmalıdır:

Bilimsel Merak: Araştırmacılar, bilimsel araştırmaya yönelik bir merak ve ilgiye sahip olmalıdır. Yeni bilgiler keşfetmek, sorunlara çözüm bulmak ve mevcut bilgileri genişletmek istemeleri önemlidir.
Bilimsel Yeterlilik: Araştırmacılar, alanlarında bilimsel yeterliliğe sahip olmalıdır. Bu, ilgili konuyla ilgili güçlü bir teorik ve pratik bilgiye sahip olmayı gerektirir. İlgili disiplinlerdeki akademik eğitim ve deneyim, araştırmacıların bilimsel çalışmalarını daha etkili bir şekilde yürütmelerine yardımcı olur.
Analitik Düşünme Yeteneği: Araştırmacılar, karmaşık problemleri çözebilmek ve verileri analiz edebilmek için analitik düşünme yeteneğine sahip olmalıdır. Mantıklı ve eleştirel bir şekilde düşünerek, verileri yorumlamak ve sonuçlara dayalı çıkarımlar yapmak önemlidir.
Araştırma Becerileri: Araştırmacılar, araştırma sürecini yönetmek ve yürütmek için gerekli becerilere sahip olmalıdır. Bu, literatür taraması yapabilme, veri toplama ve analiz yöntemleri kullanabilme, istatistiksel araçları kullanabilme ve sonuçları etkili bir şekilde iletebilme becerilerini içerir.
Problem Çözme Yeteneği: Bilimsel araştırmalar genellikle sorunları çözmeyi hedefler. Araştırmacılar, sorunları analiz etme, çözüm stratejileri geliştirme ve sonuçları uygulama becerisine sahip olmalıdır.
İletişim Becerileri: Araştırmacılar, araştırma bulgularını etkili bir şekilde iletebilmek için iyi iletişim becerilerine sahip olmalıdır. Bu, yazılı ve sözlü iletişimi içerir. Bulguları diğer araştırmacılara, akademik topluluğa ve hedef kitleye aktarabilme yeteneği önemlidir.
Etik Bilinci: Araştırmacılar, araştırmalarını etik kurallar çerçevesinde yürütmelidir. Katılımcıların haklarına saygı göstermek, veri manipülasyonundan kaçınmak ve çalışmanın etik standartlara uygun olmasını sağlamak önemlidir.

Bilimsel Araştırma Basamaklarını Kimler Uygulayabilir?

Bilimsel araştırma basamaklarını genellikle aşağıdaki kişiler veya gruplar uygulayabilir:

Akademisyenler ve Araştırmacılar: Üniversitelerde çalışan akademisyenler ve araştırmacılar, kendi alanlarında bilimsel araştırmalar yaparlar. Bu kişiler genellikle lisansüstü eğitim almış ve araştırma becerilerine sahip olan uzmanlardır.
Öğrenciler: Lisans veya lisansüstü düzeyde öğrenim gören öğrenciler, tez veya proje çalışmaları kapsamında bilimsel araştırma basamaklarını uygulayabilirler. Danışmanları veya öğretmenleri tarafından yönlendirilen öğrenciler, araştırma deneyimi kazanırken yeni bilgiler üretebilirler.
Bağımsız Araştırmacılar: Araştırma kurumlarında veya bağımsız olarak çalışan kişiler, kendi ilgi alanlarına yönelik bilimsel araştırmalar yapabilirler. Bu kişiler genellikle ilgili konuda deneyimli ve bilimsel yöntemleri uygulama yeteneklerine sahiptir.
Kurumsal Araştırma Departmanları: Şirketler veya kuruluşlar, ürün geliştirme, pazar araştırması veya yenilikçi projeler gibi amaçlar doğrultusunda bilimsel araştırmalar yürütebilir. Bu departmanlar, araştırma konusunda uzmanlaşmış profesyoneller tarafından yönetilir.
Kamu Kurumları ve Sivil Toplum Kuruluşları: Hükümet kurumları, sağlık kuruluşları, çevre kuruluşları ve benzeri kurumlar, kamu yararına yönelik araştırmalar yapabilir. Bu kurumlar, politika oluşturma, toplum sağlığı veya sosyal etkiler gibi konuları araştırabilirler.
Bilimsel Topluluklar ve Araştırma Grupları: Bir araya gelen bilim insanları, araştırma grupları veya bilimsel topluluklar, ortak ilgi alanlarına sahip projeleri birlikte yürütebilirler. Bu gruplar, araştırma konularında birlikte çalışarak daha kapsamlı sonuçlar elde etmeyi hedefler.

Unutmayın ki bilimsel araştırma basamaklarını uygulamak için ilgili konuda bilgi ve deneyim gereklidir. Araştırmaların başarılı olması, uygun yöntemlerin kullanılması, verilerin doğru bir şekilde toplanması ve analiz edilmesi, sonuçların doğru bir şekilde yorumlanması ve yayımlanmasıyla mümkün olur.

Bilimsel Yöntemin Altı Basamağı Neden Kullanmalı?

Bilimsel yöntemin altı basamağı, bilimsel araştırmaların sistemli, objektif ve güvenilir olmasını sağlamak için kullanılır. İşte bilimsel yöntemin altı basamağının neden kullanılması gerektiği:

İleriye Dönük Araştırma: Bilimsel yöntem, ileriye dönük araştırmaların yapılmasını sağlar. Gözlem ve hipotezlerle başlayarak deneyler yapılır ve sonuçlar çıkarılır. Bu süreç, bilimsel bilginin ilerlemesine ve yeni keşiflerin yapılmasına olanak tanır.
Objektiflik: Bilimsel yöntem, araştırmacıların önyargısız ve tarafsız bir şekilde çalışmasını sağlar. Verilerin toplanması, analizi ve yorumlanması sürecinde objektiflik esastır. Bu, bilimsel araştırmaların güvenilir ve geçerli sonuçlar üretmesini sağlar.
Tekrarlanabilirlik: Bilimsel yöntem, araştırmaların tekrarlanabilirliğini sağlar. Araştırma basamaklarının açık ve ayrıntılı bir şekilde belirlenmesi, diğer araştırmacıların aynı yöntemleri kullanarak aynı sonuçlara ulaşmasını sağlar. Bu, bilimsel çalışmaların güvenilirliğini artırır ve sonuçların doğrulanmasını kolaylaştırır.
Bağımsızlık ve Kontrol: Bilimsel yöntem, araştırmaların bağımsızlık ve kontrol ilkelerine uygun olarak yürütülmesini sağlar. Değişkenlerin kontrol altında tutulduğu deneyler yapılır ve deney grupları ile kontrol grupları kullanılır. Bu, araştırmacıların belirli değişkenlerin etkilerini izole ederek sonuçları daha güvenilir bir şekilde yorumlamasını sağlar.
Sonuçların Yayılması ve Değerlendirilmesi: Bilimsel yöntem, araştırma sonuçlarının yayılması ve bilimsel toplum tarafından değerlendirilmesini sağlar. Sonuçlar, makaleler veya raporlar şeklinde yayımlanır ve diğer araştırmacılar tarafından incelenir. Bu süreç, bilimsel bilginin paylaşılmasını ve eleştirel değerlendirmeye tabi tutulmasını sağlar.
Bilimsel İlerleme: Bilimsel yöntem, bilimsel ilerlemenin sağlanmasına katkıda bulunur. Hipotezlerin test edilmesi ve sonuçların doğrulanmasıyla bilimsel bilginin birikmesi ve gelişmesi mümkün olur. Bilimsel yöntem, yanlış anlamaları düzeltme ve bilimsel teorilerin geliştirilmesi için bilimsel çalışma basamakları kullanılmaktadır.